Eeuwige liefde voor de Goddelijke Kanaries

Zoals veel muziek uit mijn jeugd een rode draad werd in mijn verdere leven, zo geldt dat op sportgebied voor Braziliaans voetbal. Mexico 1970 was het eerste wereldkampioenschap dat ik als voetballertje bewust onderging. Waarmee ik met mijn neus in de boter viel, en mogelijk voor altijd werd verpest.

Rob Velthuis

Met veel van mijn generatiegenoten beschouw ik Mexico ‘70 als het attractiefste WK ooit gespeeld. Met Brazilië als de onovertroffen wereldkampioen die zijn verdedigende kwetsbaarheid toedekte met superieur aanvalsspel. Daarmee werd in de finale het catenaccio van de Italiaanse aanstellers gekraakt.

De bijna van reclame verstoken voetbalwereld was overzichtelijk. Er werd gespeeld in maagdelijke shirts; salarissen en transfersommen waren bescheiden; idolen aanraakbaar. Met zestien landen op een eindronde ging het meteen ergens over.

Jongensrang

Het was de tijd waarin het leven in de kampen Stones/Beatles en Ajax/Feyenoord was verdeeld en wij van ons zakgeld de keuze hadden tussen een singletje uit de platenzaak of voetbalplaatjes van de sigarenboer. Na schooltijd was voetballen op trapveldjes vanzelfsprekend. We fietsten van Apeldoorn naar Deventer om ons bij Go Ahead voor één gulden (jongensrang) te vergapen aan de sterren van de Europa Cup-winnaars Ajax en Feyenoord.

Op zondagavond keken we samenvattingen vande eredivisie (aftrap van alle wedstrijden zondagmiddag 14.30 uur). Woensdag was de enige Europa Cup-avond. Met ’s middags altijd de spanning of het stadion uitverkocht zou raken, want anders geen uitzending. Dat was het zo’n beetje, en het was voldoende. Al dacht Nico Scheepmaker daar al anders over. Zie zijn column uit 1970 onderaan deze tekst.

Desillusie

Nederland deed na uitschakeling door Bulgarije niet mee in Mexico. Onze wereldster Cruijff stak helaas meer tijd in nevenactiviteiten dan in Oranje, vandaar. Vier jaar later gebeurde voor het WK in West-Duitsland bijna hetzelfde door de Belgen (buitenspeldoelpunt dat geen buitenspel was). Het had weinig gescheeld of we hadden in 1974 nooit het superieure totaalvoetbal van La Naranja Mecánica aanschouwd, noch de desillusie van de verloren finale ervaren. Dat ik journalist zou worden was nog niet bij me opgekomen, maar de les bleek voor die loopbaan waardevol: voetbal is bij uitstek het spel waar hoge kwaliteit het toeval nooit zal uitsluiten.

In de aanloop naar Mexico verschenen bladen waaruit foto’s in een plakboek verdwenen, samen met wedstrijdverslagen uit de Volkskrant en Voetbal International. Ik zag alle wedstrijden, veel tijdens nachtuitzendingen. Lulprogramma’s met analisten en bn’ers  bestonden niet. Vol ontzag keek ik naar de exotische voetbalsterren van buiten Europa, over wie amper iets bekend was.

Pelé, toen al mijn idool, groeide uit tot de ster van het WK. Tot de beste voetballer ooit, de enige met drie wereldtitels. Ik vergaapte me aan de ongewoon atletisch bewegende Braziliaanse spelers in dat prachtige geel-groen-blauwe tenue, de Goddelijke Kanaries.

Kantelpunt

De liefde voor Braziliaans voetbal is altijd gebleven. Ook als Brazilië op een WK Nederland trof. 1974 was de uitzondering. Oranje glorieerde in West-Duitsland en Brazilië was zonder Pelé geen schim van vier jaar eerder. Wat een gemis dat het niet kwam tot een treffen van Pelé en Cruijff als symbolisch kantelpunt van semiprofessionalisme naar keiharde zakelijkheid.

Als journalist reisde ik voor Trouw tweemaal naar Brazilië. Aan twee WK’s judo in Rio de Janeiro koppelde ik andere reportages. De eerste keer, in 2007, over drugs- en wapenoorlogen en sportprojecten in de favela’s. Een zoektocht naar Sócrates, de ster van het tragisch verlopen WK van 1982, arts en sociaal hervormer, liep vast.

In 2013 keek ik in Rio de Janeiro, waar je de adoratie voor voetbal ziet, hoort, voelt en ruikt, vooruit naar het WK voetbal van 2014 en de Olympische Spelen van 2016. Die evenementen werden georganiseerd door een land dat door een onvoorziene recessie de middelen daartoe niet meer had.

Onverzettelijk

Vooral ging mijn aandacht toen uit naar ‘Het Verdriet van Brazilië’, het WK van 1950, als onderwerp voor de WK bijlage van Trouw. Het destijds superieure gastland koesterde al voor de slotwedstrijd de wereldtitel, maar moest die aan de ‘nietige’ maar onverzettelijke buur Uruguay van sluipschutter Ghiggia laten. Nooit kwam hoogmoed zo nadrukkelijk voor de val.

Op deze site in de aanloop naar het dubieuste voetbaltoernooi uit de historie, dat van Qatar, aandacht voor dat WK 1950 in de vorm van aangepaste artikelen die ik voor Trouw schreef. Uiteraard ook een portret van Pelé, en andere zaken op het gebied van het door trommels begeleide sambavoetbal.