Mijn eigen vertolking van jou
I’ll bring someone to life, spare no expense
Do it with decency and common sense
– Bob Dylan –
Bob Dylan is het eeuwige commentaar op zijn stem, teksten, improvisatiedrift en leentjebuur spelen zat. In My Own Version of You rekent hij daarmee af.
Rob Velthuis
Het geduld om dingen uit te leggen was er bij Bob Dylan slechts enkele jaren en een kwestie van weinig, vaak misleidende, woorden. En zelfs met die weinige woorden in de vroege jaren zestig speelde hij het spel van de vrijdenker die verbaasd naar de malle wereld om zich heen keek en zich niet in een hokje liet plaatsen.
Spreekbuis van een generatie? Dylan verafschuwde het idee alleen al. Zanger of poëet? Nee, gewoon een song and dance man die na gedane arbeid ongestoord bij zijn gezin wilde zijn. Toen hij zich niet aan de puriteinse regels van de folkmuziek hield, werd hij beschouwd als een verrader. Zo ook toen hij kort het christendom predikte. Hoe vreemd is het dan dat Dylan tot ver na de eeuwwisseling niet de moeite nam om zijn reis over vele nieuwe hoofdwegen en zijpaden toe te lichten? Er werd toch niet geluisterd.
Wat viel er ook toe te lichten, behalve hetgeen iedereen kon zien en horen: Dylan ging zijn eigenwijze eigen weg. Dat, in combinatie met zijn vaak ongrijpbare liedteksten en de overstelpende hoeveelheid publicaties als gevolg, leidde tot de mythevorming waarom hij nooit heeft gevraagd.
Revolutionair
Wel had hij als jonge muzikale revolutionair een idee wát er kon gaan gebeuren. Zie die filmscène uit 1966 in een Londense hotelkamer, waarin Dylan zijn toenmalige vriendin Joan Baez zojuist een vers getikte tekst heeft laten lezen. Prachtig, zegt Baez, maar waar gaat dit in hemelsnaam over? Ik heb geen idee, luidt het antwoord, maar daarvoor zullen in de toekomst vele anderen wel een verklaring vinden.
Over de controversiële wijze waarop zijn composities tot stand komen, schreef ik in Uit liefde stelen van geliefden. Wie wil lezen dat Dylan uiteindelijk ook maar een gewoon, zij het hoogbegaafd, mens is, kan ik het artikel Bob Dylan duiden: de mythe ingehaald door een bijna ontnuchterende werkelijkheid van Harry Prenger aanbevelen. Daarin wordt Dylans speech tijdens de uitreiking van de MusiCares Person of The Year van begin 2015 ‘mogelijk van historisch belang’ genoemd. Dylan opent de aanval op de critici die zijn stem verafschuwen, zijn improvisatiedrift laken en hem een dief van andermans ideeën noemen.
Letterdiefrechercheurs
Die toespraak heeft volgens mij een appendix gekregen in My Own Version of You van Rough And Rowdy Ways, het eerste album in acht jaar met eigen werk. Een hypnotiserende wals, klinkend zoals carnaval kan zijn, vrolijk en treurig tegelijkertijd. Daaroverheen wordt een even humoristische als morbide tekst uitgesproken, met naar alle kanten in tijd en ruimte uitschietende verwijzingen, die als een valkuil openstaat voor de kommaneukers, letterdiefrechercheurs en analisten. Zij gissen, zoeken en vinden meer dan de auteur zelf ooit had kunnen verzinnen. Het lied is een metafoor voor Dylans serieuze ambachtelijkheid en zijn vonnis over al die vermaledijde criticasters.
Die beeldspraak gaat voorbij aan lr¡s!, vanwege de haast letterlijke regel-voor-regelverklaring van tekst en verwijzingen. Kevin Saylor ziet die wel in een lang artikel over de complexiteit van My Own Version of You. Op diezelfde, zelfbenoemde ‘tekstverklarende’ site Untold Dylan maakt Tony Attwood in Bob Dylan’s revenge; Bob’s desire op basis van zijn interpretatie (‘Dylan is de interpretaties beu’) zelfs zijn excuses aan Dylan voor het jarenlang interpreteren van zijn teksten. Om er vervolgens vrolijk mee door te gaan.
Tekstpuzzels
Voor wie van tekstpuzzels houdt, is Dylan inderdaad een aangenaam tijdverdrijf. Alleen al uit bovenstaande artikelen blijkt dat je met de 76 regels die Dylan in bijna zeven minuten oplepelt uren, zo niet dagen bezig kan zijn. Zou er een uitzending van 2voor12 aan worden gewijd, dan was ‘zoeken we op’ regelmatig te horen. In My Own Version of You staan tientallen soms in hun context absurde verwijzingen naar schrijvers, films, boeken, religies, historische figuren en gebeurtenissen, en speelgoed. De een noemt wat Dylan doet jatten, voor de ander is het op een briljante wijze bestaande dingen samenvoegen tot iets totaal nieuws.
Daar gaat letterlijk dit lied over. Als een moderne Victor Frankenstein struint de vertolker mortuaria en kerkhoven af op zoek naar geschikte lichaamsdelen om iemand tot leven te wekken. I wanna create my own version of you, een you die hij nooit eerder heeft gezien. Iemand die voelt wat hij voelt, die de weegschaal (van goed en slecht?) in evenwicht brengt, en die hem uiteindelijk redt.
If I do it up right and put the head on straight
I’ll be saved by the creature that I create
Slechts eenmaal wordt de titel van het lied in de tekst genoemd. Liefst acht maal wordt bezworen dat iemand tot leven zal worden gebracht, op meer dan één manier, zonder tijd, kosten of moeite te sparen, met alle beschikbare krachten. En dat alles for the benefit of all mankind. Zoals de schepping van Frankenstein ook was bedoeld, maar die mislukte jammerlijk.
Rotten en de hel
Vertaald naar Dylans werk: hij is compromisloos, manipulerend met materiaal van alles en iedereen zoals hij dat zelf wil. Maar de bemoeials (“Laat die klootzakken rotten in de hel”, zei hij over hen in een Rolling Stones interview uit 2012) blijken hem hoog te zitten. Zo ook hier, met in de eerste regel een verwijzing naar zowel Steinbeck als Shakespeare.
Well, it must be the winter of my discontent
I wish you’d’ve taken me with you wherever you went
They talk all night and they talk all day
Not for a minute, do I believe anything they say
Zoals vrijwel altijd blijft een nadere uitleg van de onbegrepene achterwege. Wie hem begrijpen wil, zo zegt hij in 2004, zoekt in zijn teksten, maar moet wel weten waar. In een interview dit jaar in de New York Times verklaart Dylan nogmaals dat hij op instinct schrijft, in een soort trance. “De teksten zijn het echte werk, tastbaar, het zijn geen metaforen.”
Onontwarbaar
De regel I’m not gonna get involved any insignificant details (Ik ga niet in op onbeduidende details) uit My Own Version of You sluit daarbij aan. Dat is het schimmige spel dat Dylan speelt, het spel waarin realiteit en fictie als een onontwarbare kluwen dooreen zijn geschud. Want verklaar op basis van de letterlijke tekst maar eens hoe hij zijn tot leven gewekte schepsel piano laat spelen als Leon Russell, Liberace en Johannes de apostel. Die laatste leefde weliswaar als in een sprookje, maar wel ver voor de uitvinding van het instrument.
We mogen er vanuit gaan dat Dylan het heeft tegen zijn criticasters als hij verwijst naar een mogelijke ontmoeting op de dag des oordeels. En hen die daarop niet kunnen wachten uitnodigt in de Black Horse Tavern in Armageddon Street. Of, inderdaad, in de brandende hel waar ‘mr Freud met zijn dromen en mr. Marx met zijn bijl als enkelen van de bekendste vijanden van de mensheid wonen’.
Zo schiet het alle kanten op in een tekst die het verre verleden verbindt met het heden. Die, net als Frankenstein, kan worden gezien als een parodie op het eeuwige streven van de mens naar vrijheid, volmaaktheid en onsterfelijkheid, terwijl juist de tegenstellingen daarvan, racisme en slavernij, maar niet verdwijnen. Omdat die de uitbaters van de zwarte kant van het leven hun vrijheid en volmaaktheid, of althans de illusie ervan, biedt. Maar geen onsterfelijkheid.
I can see the history of the whole human race
It’s all right there, it’s carved into your face
Should I break it all down? Should I fall on my knees?
Is there light at the end of the tunnel, can you tell me please?
